Badania pochodzenia starożytnego żużla z wytopu żelaza na obecnym terytorium Polski – studium wstępne
Konkurs Opus 19 Narodowego Centrum Nauki
Celem projektu jest wstępna identyfikacja składu chemicznego rudy żelaznej i żużla z wybranych stanowisk archeologicznych w największych centrach metalurgicznych działających w okresie przedrzymskim i rzymskim na ziemiach polskich: w Górach Świętokrzyskich, na Mazowszu oraz na Środkowym Śląsku.
Projekt ten wpisuje się długą tradycję badań nad starożytną metalurgią żelaza w Polsce, szczególnie w Górach Świętokrzyskich, będących w starożytności największym centrum produkcji żelaza w Europie poza granicami Imperium Rzymskiego. Niestety, jeśli chodzi o badania nad pochodzeniem żelaza (prowadzone przez wiele lat m.in. przez Profesora Jerzego Piaskowskiego), stan wiedzy jest ciągle niezadowalający. Jest to tym bardziej dotkliwe, iż w ciągu ostatnich 20 lat nastąpił w archeologii europejskiej znaczny postęp w studiach proweniencyjnych, szczególnie w odniesieniu do żelaza. Stało się to możliwe dzięki uwzględnieniu nowych zmiennych w składzie chemicznym żużla (pierwiastki główne i śladowe, stosunki izotopowe ołowiu i osmu) oraz zastosowaniu metod statystyki wielowymiarowej. Póki co, metod tych nie stosowano do badań materiałów z ziem polskich.
Głównym celem badawczym projektu jest odpowiedź na pytanie, czy skład chemiczny rudy oraz żużla pozostałego po wytopach żelaza w omawianych regionach różni się od siebie na tyle, aby możliwe było określenie miejsca pochodzenia przedmiotów żelaznych na podstawie analizy zawartych w nich wtrąceń żużla. Badania prowadzone w ramach niniejszego projektu powinny położyć fundament dla nowych analiz proweniencyjnych zabytków żelaznych z ziem polskich.
Kierownik projektu: dr hab. G. Żabiński, prof. UJD
Czas realizacji: 2021-2024
Budżet: 645 600 PLN
Więcej informacji na temat projektu dostępne jest na stronie internetowej Narodowego Centrum Nauki: